1) ntjhfk¤âny tH¡f¤â‰F khwhd gy Fzkh¡F« r«gt§fis¡ fhzyh« :

* njhõ« Ú¡f¥g£l Tœ¥ghid (2 ïuh#h¡fŸ 4:38-41)

* nah®jh‹ M‰¿š _œ»¡ Fˤjjhš Rf«bg‰w ehfkh‹ (2 ïuh#h¡fŸ 5:10-14)

* vÈrhÉ‹ vY«òfŸnkš g£ljhš cÆ®bg‰w kÅj‹ (2 ïuh#h¡fŸ 13:20-21)

* ngJUÉ‹ ÃHš j§fŸnkš g£ljhš Rfkhd k¡fŸ (m¥nghÞjy® 5:14-16)

* gîÈ‹ if¡F£ilfŸ j§fŸnkš g£ljhš Rfkhd k¡fŸ (m¥nghÞjy® 19: 11-12)

2) njt‹ vâ®ghuhj Éj§fËš brašgl Koí«, m¥go brašglî« brŒ»‹wh®. Mdhš mj‰fhf vâ®ghuhj Éjkhfnth, tH¡f¤â‰F khwhfnth eilbgW« všyhnk njtÅlÄUªJ jh‹ tU»‹wd v‹W m®¤jkhfhJ.

2. (5-6) ïnaR r¥ghÂahd kÅjid Édwh® .

K¥g¤bj£L tUõ« Éahâ bfh©oUªj xU kDõ‹ m§nf ïUªjh‹. gL¤âUªj mtid ïnaR f©L, mt‹ btF fhykhŒ ÉahâaÞj‹ v‹W m¿ªJ, mtid neh¡»: brhÞjkhf nt©Lbk‹W ÉU«ò»whah v‹W nf£lh®.

m) brhÞjkhf nt©Lbk‹W ÉU«ò»whah? ïJ Vnjh mt® tH¡fkhf nf£»w nfŸÉ nghš njh‹wyh«, Mdhš ÉahâahÆU¡»w všyhUnk Rfkhf nt©L« v‹W ÉU«òtâšiy, áy® xnuaoahf kdªjs®ªJ nghŒ, e«ã¡ifiana ïHªJ ÉL»wh®fŸ v‹gJ ïnaRî¡F¤ bjÇí«. ï§nf ïnaR, jdJ fhšfŸ k£Lkšy, jdJ ïUjaK« N«ã¥nghd xU kÅjÅl« ïilgL»‹wh®. mtDila ÉRthr¤ij¡ f£obaG¥ò»‹wh®.

1) brhÞjkhf nt©Lbk‹W ÉU«ò»whah? ntW Éjkhf¢ brh‹dhš, c§fS¡F v‹d nt©L«? ïnaR ïnj Éjkhd nfŸÉia ntW _‹W jUz§fËY« nf£lh®. ah¡nfhò« nahthD« ïnaRÉ‹ MSifÆš j§fS¡F “ca® gjÉfŸ” nt©Lbk‹W j§fŸ jhŒ _ykhf mtÇl« nt©LnfhŸ it¤jnghJ ï¥go nf£lh® (k¤njí 20:21, kh‰F 10:36). ïu©L FUl®fŸ j§fis mt® Fzkh¡f nt©Lbk‹W T¥ã£lnghJ ï¥go nf£lh® (k¤njí 20:32, kh‰F 10:51, ÿ¡fh 18:41); k‰W« jkJ Óõ®fis¤ j«ik¥ ã‹br‹W tu miH¤jnghJ« ï¥go nf£lh® (jÄÊš “v‹d njL»Ö®fŸ?” v‹W tU»‹wJ - nahth‹ 1:38).

2) ïJ xU Ãahakhd nfŸÉna. mnef neu§fËš njtÅl« v‹d nf£»nwh« v‹nw bjÇahkš b#ã¥gjhš jh‹ ekJ b#g§fS¡F gâš jilgL»‹wJ.

M) ïªj kÅj‹ c©ikahfnt Rf«bgw ÉU«ò»whdh v‹w nfŸÉ vGtJ Ãahank. ntj És¡fîiuahs® xUt®, “»H¡f¤âa ehLfËš ã¢ir¡fhu‹ xUt‹ Éahâ Ú§» Rfkhtjhš, jdJ ãiH¥igna ïHªJ nghth‹” v‹»wh®.

1) ekJ j‰fhy NœÃiy ga§fukhdjhf ïU¡fyh«, MdhY« mj‰F eh« gH»¥ nghŒÉ£nlh«. mJ e«ik¤ âif¡f it¥gâšiy. ekJ thœfif ï¥go¤jh‹ v‹gJ ek¡F¤ bjÇí«. ekJ f£LfŸ Ú§» ÉLjiyahtj‰F Ka‰áfŸ vL¥gij Él, f£LfnshL gÇjhgkhf thœtnj ek¡F trâ nghy¤ bjÇ»‹wJ.

2) cjhuzkhf, áy bg©fŸ j§fŸ fzt®fŸ ïu£á¡f¥gl nt©Lbk‹W b#ã¥gh®fŸ. Mdhš mnj rka« mt®fŸ ïu£á¡f¥g£LÉ£lhš, mJ j§fŸ eLntíŸs cwÉš bgU¤j kh‰w§fis V‰gL¤âÉLnk v‹W« mŠRth®fŸ.

3) 1993 ïš, ãnu¡ khefÇYŸs xU áWT£l« ãuh‹áÞf‹ f‹ÅahÞâßfŸ, jh§fŸ el¤âtªj fh‹bt‹£ gŸË¡F Ãâ âu£Ltj‰fhf j§fŸ f£ll¤â‹ Ñœ¥gFâia xU X£lyhf kh‰¿ gz« r«ghâ¡f¤ â£lÄ£ljhf xU brŒâ btËah»aJ. mªj Ñœ¤js« Kªâa fhy§fËš f«ôÅÞLfshš j§fŸ vâÇfis áiw¥gL¤jî« á¤âutij brŒaî« Toa xU áiw¢rhiyahf¥ ga‹g£oUªjJ. XÇuî¡F 33 lhy®fŸ brY¤â mªj gH§fhy áiw¢rhiyÆš j§»¡ bfhŸsyh«. bfhŠr« X£lš trâ, bfhŠr« áiwthœ¡if. ïªj ïu©L¡F« ïil¥g£l Ãiyia V‰gL¤j Ka‹¿U¥gjhf mªj f‹ÅahÞâßfŸ T¿¡bfh©ld®. mnef® c©ikÆš njLtJ ïij¤jh‹ - trâahd áiw miw.

3. (7-9) mªj kÅj‹ gâyË¡»wh‹, ïnaR mtid Fzkh¡F»wh®.

mj‰F ÉahâaÞj‹: M©ltnu, j©Ù® fy¡f¥gL«nghJ v‹id¡ Fs¤âš bfh©LnghŒ ÉL»wj‰F xUtUÄšiy, eh‹ ngh»wj‰FŸns ntbwhUt‹ vd¡F Kªâ ïw§»ÉL»wh‹ v‹wh‹. ïnaR mtid neh¡»: vGªâU, c‹ gL¡ifia vL¤J¡bfh©L el v‹wh®. clnd mªj kDõ‹ brhÞjkh», j‹ gL¡ifia vL¤J¡bfh©L elªJ nghdh‹. mªj ehŸ XŒî ehshÆUªjJ.

m) M©ltnu, v‹id¡ Fs¤âš bfh©LnghŒ ÉL»wj‰F xUtUÄšiy : mªj kÅj‹ brh‹dJ ïJjh‹ : “M©ltnu, vd¡F Rfkhf Mirjh‹. Mdhš vd¡F cjt ahUÄšiyna. eh‹ Rf«bgWtJ v¥go?”

1) fhšÉ‹ ïtDila gâiy¡ F¿¤J e‹whf¢ brhš»wh®: “ ïªj ÉahâaÞj‹ Vw¡Fiwa eh« všyhU« brŒtij¤jh‹ brŒ»wh‹. njt‹ vªj msî¡F cjt Koí« v‹gJg‰¿ mtdhf xU tiuaiw V‰gL¤â¡bfh©L, njtid k£L¥gL¤â ÉL»wh‹.”

2) n# ã ãÈ¥Þ, ïªj ãu¢ridia ikakhf it¤J, “c‹ njt‹ Äfî« á¿at®” v‹w jiy¥ãš xU ò¤jf« vGâíŸsh®. e«Äš mnef® ekJ k©ilÆš xU á‹d njtid cUth¡»¡ bfhŸ»nwh«, ïªj njtid xU á‹d¥bg£o¡FŸ ngh£L ó£oit¡f Kaš»nwh«.

M) vGªâU, c‹ gL¡ifia vL¤J¡bfh©L el : ïªj m‰òj¤âš ïnaRnt rfy¤ijí« brŒ»‹wh®. ïªj r«gt¤âš, mt® k‰w rªj®¥g§fËš brŒtJ nghy, c‹ ÉRthr« c‹id ïu£á¤jJ v‹W mtuhš brhšy KoaÉšiy (k¤njí 9:22), fhuz« ï§nf mt‹ ïnaRit¤ njo tuÉšiy, ïnaRnt K‹tªJ mtid Fzkh¡F»‹wh®. Mf, òâa V‰gh£oš, k¡fŸ g‰gy Éj§fËš Fzkh¡f¥gLtij fhzKo»wJ.

1) rigÆ‹ _¥g®fŸ xUtD¡fhf v©bzŒ óá b#ã¥gj‹ _y« mt‹ Fz«bgw Koí« (ah¡nfhò 5:14-16).

2) njt #d§fŸ xUt® jiyÛJ iffis it¤J, njt‹ Fzkh¡f nt©Lbk‹W b#ã¥gj‹ _ykhf mªj eg® F©kbgw Koí« (kh‰F 16:17-18).

3) njt‹ xUtU¡F Fzkh¡F« tu¤ij mUË¢brŒayh« - mt®fns njtdhš neuoahf Fzkh¡f¥glyh«, mšyJ mt®fŸ b#ã¥gj‹ _ykhf ãw® Fzkh¡f¥glyh« (1 bfhǪâa® 12:9).

4) xUt‹ njtÅl¤âš ÉRthr« it¤J b#ã¥gj‹ _ykhf ÉahâÆÈUªJ Fz«bgw Koí« (k¤njí 9:22).

5) ÉahâahÆU¡F« xU egU¡fhf ï‹bdhUt® ÉRthr¤Jl‹ b#ã¥gj‹ _ykhf mªj eg® Fz«bgw Koí« (kh‰F 2:4-5, k¤njí 8:13).

6) kU¤Jt ỢirÆ‹ _ykhf njt‹ Fzkh¡f Koí« (1 Ônkh¤njí 5:23, ah¡nfhò 5:14 k‰W« ÿ¡fh 10:34).

7) Mdhš ïªj r«gt¤âš, khÅlU¡F Vnjh xU g§F ïU¡F« ï›Éjkhd KiwfŸ vJî« ã‹g‰w¥glÉšiy. áy neu§fËš, njt‹ ntW ahU« vJîk brŒahknyna, jkJ Ra á¤j¥gona Fzkh¡F»‹wh®. mtnu K‹tªJ Ka‰á vL¡»wh®, mtnu »Çia brŒ»wh®.

ï) ïnaR ïªj kÅjid Rfkh¡f¤ nj®ªbjL¤jj‹ fhuz« v‹d? m§nf ïUªj ntW ahiuí« mt® Rfkh¡f¥ gh®¡fhjJ V‹? ïªj khâÇ Éõa§fËš njtDila tÊfŸ ekJ òÇjY¡F m¥gh‰g£litahfnt ïU¡»‹wd, xUntis ïnaR ek¡F xU fh£áia á¤jǤJ¡ fh£L«goahf xU Ã#khd kÅjidí« xU Ã#khd Fzkh¡Fjiyí« ga‹gL¤âÆU¡f¡ TL«. M⤠âU¢rig fhy« Kjny, áy »¿Þjt®fŸ ïªj r«gt¤âš xU cUtf¤ij¡ f©oU¡»‹wd®. áy »¿Þjt®fis¥ bghW¤jtiu:

* ïªj kÅj‹ v‹gt‹ ïÞuntiy¡ F¿¡»‹wh‹

* IªJ k©lg§fŸ v‹git Ãaha¥ãukhz¤ij¡ F¿¡F«

* 38 tUl§fŸ v‹git ïÞunty® tdhªju¤âš miyªJ âǪj fhy§fis¡ F¿¡F«.

* Fs« v‹gJ PhdÞehd¤ij¡ F¿¡F«.

1) ït®fŸ fU¤J¥go, ïªj cUtf¤ij ï¥go bghUŸ bfhŸsyh« : “mid¤J ïÞuntyU« Ãaha¥ãukhz¤â‹ k¤âÆš thœªJ, nkáahÉ‹ tUif¡fhf fh¤âUªjd®. 38 tUl§fshf¥ ghLg£L, th¡F¤j¤j njr¤â‰FŸ ãuntá¡f Koahkš ïUªjd®. PhdÞehd« v‹w Fs« mU»š ïU¡f, ïnaR tªJ, ïÞuntY¡F ïu£á¥ig mUËdh®.”

2) Mâ »¿Þjt á¤âu§fËš, PhdÞehd« vL¤JÉ£L fiunaW« xU kÅj‹, jdJ KJ»š jdJ gL¡ifia¢ RkªJ bfh©L nghtJ ngh‹w fh£á tiua¥gLtJ tH¡f«.

M. XŒî ehŸ ãu¢rid .

1. (10-13) ôj®fŸ ïªj m‰òj¤ij¡ f©LbfhŸshkš, F‰w« f©Lão¡»‹wd®.

Mjyhš ôj®fŸ Fzkh¡f¥g£ltid neh¡»: ïJ XŒîehshŒ ïU¡»wnj, gL¡ifia vL¤J¡bfh©L ngh»wJ cd¡F Ãahakšy v‹wh®fŸ. mt‹ mt®fS¡F¥ ãuâí¤jukhf: v‹id¢ brhÞjkh¡»dt®, c‹ gL¡ifia vL¤J¡bfh©L el v‹W vd¡F¢ brh‹dh® v‹wh‹. mj‰F mt®fŸ: c‹ gL¡ifia vL¤J¡bfh©L el v‹W c‹Dlnd brh‹d kDõ‹ ah® v‹W mtÅl¤âš nf£lh®fŸ. brhÞjkh¡f¥g£lt‹ mt® ï‹dhbu‹W m¿aÉšiy, m›Él¤âš #d§fŸ T£lkhŒ ïUªjgoÆdhš, ïnaR Éy»ÆUªjh®.

m) Mjyhš ôj®fŸ : nahth‹ jdJ RÉnrõ« beL»Y« ôj kj¤jiyt®fis¡ F¿¥gj‰F ôj®fŸ v‹w gj¤ij¥ ga‹gL¤J»wh‹. ïªj gj« vUrnyÄYŸs ôj®fŸ ahtU« v‹W bghUŸglhJ.

M) ïJ XŒîehshŒ ïU¡»wnj, gL¡ifia vL¤J¡bfh©L ngh»wJ cd¡F Ãahakšy : XŒîehËny vªjÉj ntiynah, Éahghunkh brŒa¡TlhJ v‹w Ãaha¥ãukhz¤â‹ f£lis¥go, xUt‹ jh‹ gL¤âUªj gL¡ifia vL¤J¡bfh©L nghtJ« jilbrŒa¥ g£oUªjjhf ôj uÕ¡fŸ Éah¡»ahd« bfhL¤jd®. ïJ njt‹ mUËa XŒîehŸ Éâia kÅj‹ÛWtjšy, njtDila Ãaha¥ãukhz¤â‰F kÅj‹ bfhL¡F« jtwhd m®¤jnk.

1) uÕ¡fŸ XŒîehŸ Éâ¡F ïªj Éjkhf m®¤j« bfhL¥gJ ï‹iw¡F« fhz¥gL« xU tH¡fkhF«. 1992 V¥uÈš btËahd xU brŒâ : ïÞuntš njr¤âny XŒîehŸ Éâia Äfî« Mrhukhf filão¡F« xU T£l« k¡fŸ XŒîehs‹W Ôaiz¡F« gilÆdU¡F bjhiyngá _y« jftš bjÇÉ¥gJ ôj®fË‹ XŒîehŸ Éâia ÛWtjhFkh v‹W xU uÕÆl« nf£ld®. mt® gâš brhštj‰FŸ _‹W mL¡Fkho åLfŸ vǪJ jiuk£lkhF«go É£L É£ld®. bghJthf, ït®fŸ XŒîehËš bjhiyngáia ga‹gL¤JtJ Éâia ÛWtjhfnt fUj¥g£lJ. mJ xU ntiyahf fz¡»š bfhŸs¥gL«. uÕ ïªj nfŸÉ¡F nahá¤J “Mkh«” v‹w gâš brhštj‰FŸ xU å£oš Mu«ã¤j ÔahdJ ï‹D« ïu©L åLfS¡F« guÉ É£lJ.

ï) c‹Dila gL¡ifia vL¤Jfbfh©l el v‹W c‹Dlnd brh‹d kDõ‹ ah®? ïªj r¥ghÂia ah® Fzkh¡»dh®fŸ v‹gij m¿ªJ bfhŸs mt®fŸ ÉU«gÉšiy. XŒîehËš mtid gL¡ifia vL¤J¡bfh©L el¡f¢ brh‹dJ ah® v‹gijna m¿a ÉU«ãdh®fŸ.

2. (14-15) Fzkh¡f¥g£l kÅjid ïnaR v¢rÇ¡»wh®.

mj‰F¥ ã‹ò ïnaR mtid¤ njthya¤âny f©L: ïnjh, Ú brhÞjkhdhŒ, mâf nflhdJ x‹W« cd¡F tuhjgo ïÅ¥ ght« brŒahnj v‹wh®. mªj kDõ‹ nghŒ, j‹id¢ brhÞjkh¡»dt® ïnaR v‹W ôj®fS¡F m¿É¤jh‹.

m) mj‰F¥ ã‹ò ïnaR mtid¤ njthya¤âny f©lh® : ïnaR mªj kÅjÅ‹ clš ey¤ij¥ g‰¿ k£Lkšy, MÉ¡FÇa ey¤ij¥ g‰¿í« fÇrid bfh©oUªjjhš (mâf¡ nflhdJ x‹W« cd¡F tuhjgo ïÅ¥ ght« brŒahnj ) mtid¤ njthya¤âny f©lh®. ght¤âš thœtJ mâf¡ nflhdJ, mJ 38 tUl§fŸ mira Koahkš gL¤âUªjij¡ fh£oY« mâf nflhd vijah»Y« bfh©LtU«.

M) mªj kDõ‹ nghŒ, j‹id¢ brhÞjkh¡»dt® ïnaR v‹W ôj®fS¡F m¿É¤jh‹ : ïªj kÅj‹ rÇahd X£ilthahf ïU¥gh‹ nghynt, ït‹ V‹ ïnaRit t«ãš kh£oÉl nt©L« v‹W eh« Ãid¡fyh«. Mdhš XŒîehŸ Éâia Û¿a F‰w¤â‰fhf mt‹ rig¡F¥ òw«gh¡f¥ glnth mšyJ kuzj©lid tH§f¥glnth Koí«.

3. (16-18) ïnaR XŒîehËš jh« elªJ bfh©l Éj« rÇna vd thâL»wh®.

ïnaR ïitfis XŒîehËš brŒjgoahš, ôj®fŸ mtiu¤ J‹g¥gL¤â, mtiu¡ bfhiybrŒa tifnjodh®fŸ. ïnaR mt®fis neh¡»: v‹ ãjh ïJtiu¡F« »Çia brŒJtU»wh®, ehD« »Çia brŒJtU»nw‹ v‹wh®. mt® XŒîehŸ f£lisia Û¿dJ« mšyhkš, njtid¤ j«Kila brhªj¥ ãjh v‹W« brhšÈ¤ j«ik¤ njtD¡F¢ rkkh¡»dgoÆdhny, ôj®fŸ mtiu¡ bfhiybrŒí«go mâfkhŒ tifnjodh®fŸ.

m) mtiu¡ bfhiybrŒa tifnjodh®fŸ : ôj®fË‹ nfhg¤J¡F« btW¥ò¡F« fhuz« ek¡F¥ òÇaÉšiy. mâš X® MÉ¡FÇa nt® ïU¡»wJ v‹gJ kh¤âu« òÇ»wJ. mt®fS¡F ïnaRit¥ ão¡fÉšiy. mjdhš ãjhth»a njtidí« ão¡fÉšiy. (njtid¤ j«Kila brhªj¥ ãjh v‹W« brhšÈ).

1) XŒîehŸ g‰¿a khÅl ghu«gÇa§fis¡ filão¥gâš ôj®fŸ fh£L« ÔÉu¤ij th®¤ijfshš TwKoahJ. cjhuzkhf, cghfk« 23:12-14, ïÞunty®fŸ ghsaÄw§F« ïl§fËš R¤j¤ijí« Rfhjhu¤ijí« fh¤J el¡F«go f£lisÆL»wJ. g©il¡fhy uÕ¡fŸ vUrny« efiu “f®¤jUila ghsakhf¡” fUâajhš m§F« ïnj Éâfis¡ filão¤jd®. ïijí« XŒîehs‹W ga¡f mDkâ¡f¥g£l öu¤ijí« fz¡»š bfh©L gh®¤jhš, XŒîehs‹W ahU« ïa‰if¡ fl‹fis¡ fÊ¡f efU¡F btËna bršy¡TlhJ vd jilÉâ¡f¥g£lJ.

M) v‹ ãjh ïJtiu¡F« »Çia brŒJtU»wh®, ehD« »Çia brŒJtU»nw‹ : ekJ ghiõÆš brhšy nt©Lkhdhš, “v‹ ãjh XŒîehËš »Çia brŒ»wh®, vdnt ehD« brŒ»nw‹.” ïj‹ _ykhf, ïnaR jh« njtD¡F rÇrkkhdt® v‹gij Ãiyeh£L»wh®. njt‹ ÉLKiw vL¥gâšiy v‹gijí« ek¡F Ãidñ£L»wh®.

1) »¿Þjt v⮥ghs® xUtÇ‹ M£nrg¤â‰F ïJ gâyË¡»wJ. »¿Þjt¤â‰F vâuhd if¥ãuâ x‹¿š ï¥go vGj¥g£oU¥gij¥ gh®¤nj‹: “r®t tšyik gil¤jjhf brhšÈ¡bfh©L, Mnw eh£fŸ gil¥ò ntiy brŒjâš fis¤J¥ nghŒ, VHh« ehËš XŒbtL¤j flîŸ (Mâahfk« 2:2) ek¡F¤ “njitnaÆšiy” v‹W brhšY§fŸ! ïij vGâatD¡F ò¤â k£L v‹gJ bjÇ»wJ. njtD¡F XŒnth cw¡fnkh njitÆšiy v‹gij ntj« bjËîgo TW»‹wJ (r§Ñj« 121:3-4). njt‹ VHh« ehËš XŒªâU¡f¡ fhuz«, kÅjD¡F XŒî njit v‹gij¡ fh©ã¡fnt. kÅjDila eyD¡F XŒî mtáa«.

ï) njtid¤ j«Kila ãjh v‹W« brhšÈ¤ j«ik¤ njtD¡F¢ rkkh¡»dgoÆdhny : ïnaR j«ik njt‹ v‹W cÇikghuh£odij mtUila vâÇfŸ ftÅ¡f¤ jtwÉšiy. njt‹ j«Kila brhªj¥ ãjh v‹W brh‹dj‹ _ykhf, mt® j«ik¤ njtD¡F¢ rkkh¡»dh® v‹gJ mt®fS¡F¤ bjËthf¤ bjǪjJ.

1) mfÞo‹ ïªj ntjgFâia¡ F¿¤J btF Phdkhf ï¥go TW»‹wh® : MrhÇa®fS¡F¤ bjÇahjJ ôj®fS¡F¤ bjǪâU¡»wnj.” ï‹iw¡F, ïnaRÉ‹ bjŒåf¤ij kWjÈ¡»‹w MrhÇa®fË‹ bfhŸiffis e«ògt®fËš banfhth rh£áfS« ml§Ft®.

ï. ïnaR ãjhîldhd jkJ cwit És¡»¡ TW»‹wh®.

1. (19-23) FkhuÅ‹ »ÇiafŸ.

m¥bghGJ ïnaR mt®fis neh¡»: bkŒahfnt bkŒahfnt eh‹ c§fS¡F¢ brhšY»nw‹: ãjhthdt® brŒa¡ Fkhu‹ fh©»wJ vJnth, mijna m‹¿, ntbwh‹iwí« jhkhŒ¢ brŒakh£lh®; mt® vitfis¢ brŒ»whnuh, mitfis¡ FkhuD« mªj¥gona brŒ»wh®. ãjhthdt® FkhuÅl¤âš m‹ghÆUªJ, jh« brŒ»witfis všyh« mtU¡F¡ fh©ã¡»wh®; Ú§fŸ M¢rÇa¥gl¤j¡fjhf ïitfis¥ gh®¡»Y« bgÇjhd »Çiafisí« mtU¡F¡ fh©ã¥gh®. ãjhthdt® kǤnjhiu vG¥ã cÆ®¥ã¡»wJ nghy, FkhuD« jk¡F¢ á¤jkhdt®fis cÆ®¥ã¡»wh®. m‹¿í«, ãjhit¡ fd«g©Q»wJnghy, všyhU« Fkhuidí« fd«g©Q«go¡F, ãjhthdt® jhnk xUtU¡F« Ãaha¤Ô®¥ò¢ brŒahkš, Ãaha¤Ô®¥ò¢ brŒí« mâfhu« KGtijí« FkhuD¡F x¥ò¡bfhL¤âU¡»wh®. Fkhuid¡ fd«g©zhjt‹ mtiu mD¥ãd ãjhití« fd«g©zhjtdhŒ ïU¡»wh‹.

m) Fkhu‹ ntbwh‹iwí« jhkhŒ¢ brŒakh£lh® : njtDila Fkhudh»a ïnaR, Rakhf vijí« brŒakh£lh®. mt® j«ik KGtJ« ãjhÉ‹ á¤j¤â‰F x¥ò¡bfhL¤âU¡»wh®. mt® ïij¡ f£lha¤â‹ ngÇnyh, jh« ãjhit Él¤ jhœªjt® v‹nwh brŒahkš, kd¥ó®tkhf ãjhî¡F¡ Ñœ¥g£oU¡»wh®.

M) ãjhthdt® FkhuÅl¤âš m‹ghÆU¡»wh® : âǤJt¤â‹ Kjyh«, ïu©lh« eg®fS¡F ïilnaahd cwî v#khD¡F« moik¡F« mšyJ KjyhË¡F« bjhÊyhË¡F« cŸs cwî ngh‹wjšy. mJ ãjhî¡F« FkhuD¡F« ïilnaíŸs m‹ã‹ cwî.

ï) FkhuD« jk¡F¢ á¤jkhdt®fis cÆ®¥ã¡»wh® : FkhuD¡F« ãjhthdtU¡F cŸs mnj tšyik c©L, kǤnjhÇÈUªJ cÆnuhL vG¥ò« tšyikí« mâš ml§F«.

<) Ãaha¤Ô®¥ò¢ brŒí« mâfhu« KGtijí« FkhuD¡F x¥ò¡bfhL¤âU¡»wh®: FkhuD¡F, ãjhthdtU¡F cŸs mnj mâfhu« c©L, ïâš všyhiuí« Ãaha« Ô®¡F« mâfhuK« ml§F«. ïJ njt‹ xUtU¡nf cǤjhd mâfhu«, Mfnt ïJ ïnaRÉ‹ bjŒåf¤â‰F ï‹bdhU rh‹wh»wJ.

c) ãjhit¡ fd«g©Q»wJnghy všyhU« Fkhuidí« fd«g©Q«go¡F : ïJ ïnaRÉ‹ bjŒåf¤â‰F ï‹bdhU m§Ñfhu«. Fkhu‹ njtdšy v‹whš, všyhU« ãjhit¡ fd«g©Q»wJnghy, Fkhuid¡ fd«g©QtJ jtwh» ÉL«. k£Lkšy, eh« Fkhuid¡ fd«g©zÉšiy v‹whš, ãjhití« fd«g©zÉšiy v‹W m®¤j«.

1) “ãjhthdtU¡F kÅj®fËlÄUªJ Muhjidia vâ®gh®¡f vªj msɉF cÇik c©nlh, mnj cÇik jk¡F« ïU¥gjhf ïnaR TW»‹wh®.” (V.o. uhg®£r‹)

2) njtid¡ fd«g©QtJ nghy eo¤J¡bfh©L, mnj rka¤âš ãjhth»a njtÅ‹ gÇóuz btË¥ghlh»a ïnaRit¡ fdåd«g©Â¡ bfh©oU¡F« mnef ãÇÉd® c©L. ïj‹ _ykhf, ït®fŸ jh§fŸ ãjhth»a njtidí« fd«g©zÉšiy v‹gijna btË¥gL¤J»‹wd®.

3. (24-30) ïnaR : Ñœ¥gojÈš cŸs mâfhu«

v‹ trd¤ij¡ nf£L, v‹id mD¥ãdtiu ÉRthá¡»wtD¡F äâa ét‹ c©L; mt‹ M¡»id¤Ô®¥ò¡F c£glhkš, kuz¤ij É£L Ú§», étD¡F c£g£oU¡»wh‹ v‹W bkŒahfnt bkŒahfnt c§fS¡F¢ brhšY»nw‹. kǤnjh® njtFkhuDila r¤j¤ij¡ nf£F« fhy« tU«, mJ ï¥bghGnj tªâU¡»wJ; mij¡ nf£»wt®fŸ ãiH¥gh®fŸ v‹W bkŒahfnt bkŒahfnt c§fS¡F¢ brhšY»nw‹. VbdÅš, ãjhthdt® j«Äš jhnk étDilatuhŒ ïU¡»wJnghy, FkhuD« j«Äš jhnk étDilatuhŒ ïU¡F«go mUŸ brŒâU¡»wh®. mt® kDõFkhudhŒ ïU¡»wgoahš, Ãaha¤Ô®¥ò¢ brŒí«go¡F mâfhu¤ijí« mtU¡F¡ bfhL¤âU¡»wh®. ïij¡ F¿¤J Ú§fŸ M¢rÇa¥gl nt©lh«; Vbd‹whš ãnuj¡FÊfËYŸs midtU« mtUila r¤j¤ij¡ nf£F« fhy« tU«. m¥bghGJ e‹ik brŒjt®fŸ étid milí«go vGªâU¡»wt®fshfî«, ÔikbrŒjt®fŸ M¡»idia milí«go vGªâU¡»wt®fshfî« òw¥gLth®fŸ. eh‹ v‹ RakhŒ x‹W« brŒ»wâšiy; eh‹ nf£»wgona Ãaha« Ô®¡»nw‹; vd¡F¢ á¤jkhdij eh‹ njlhkš, v‹id mD¥ãd ãjhî¡F¢ á¤jkhdijna eh‹ njL»wgoahš, v‹ Ô®¥ò ÚâahÆU¡»wJ.

m) v‹ trd¤ij¡ nf£L, v‹id mD¥ãdtiu ÉRthá¡»wtD¡F äâa ét‹ c©L : ïnaR j«ik rhjhuz kÅj®fS¡F ÄfÄf nkyhf ca®¤J»‹wh®. bfhŠr« nahá¤J¥ ghU§fŸ: “v‹ trd¤ij¡ nf£»wtD¡F äâaét‹ c©L.” ïij¢ brh‹dJ x‹W, ig¤âa¡fhudhf ïUªâU¡f nt©L« mšyJ njtdhfnt ïUªâU¡f nt©L«. ïªj ïu©L¡F« eLÃiy v‹w x‹W ï§nf »ilahJ.

M) ãjhthdt® j«Äš jhnk ét‹ cilat® : eh« ahUnk e«Äš ehnk ét‹ cilat®fŸ mšy®. ekJ ét‹ ekJ bg‰nwhÇlÄUªJ« e«ik¢ NœªâU¡»w R‰W¥òw¤âÈUªJ« tªâU¡»wJ. ïnaRnth jkJ ét‹ ntW ahÇlÄUªJ« tuÉšiy v‹»wh®; mJ mtÇnyna ïUªjJ, mJ cUth¡f¥g£ljšy. jhdhfnt ét‹ bg‰¿U¡F« ïªj g©ig ïiwÆaš m¿P®fŸ mbrŒo vd miH¡»‹wd®, ïJ njt‹ xUtÇl« kh¤âunk c©L v‹gijí« m¿ªâU¡»‹wd®.

1) ïnaR ïªj mâfhu¤âš jkJ bjŒåf¤ij ôj®fS¡F És¡»¡ fh©ã¡ifÆš, ãjhthdtU« jhK« xnu MŸjh‹ v‹W mt® TwÉšiy, Mdhš jh« ãjhth»a njtD¡F rÇrkkhdt® v‹W«, ãjhnthL jk¡F m‹ã‹ cwî x‹W c©L v‹W« T¿dh® v‹gJ bjËî. nahth‹ 1:1 TWtJ nghy, ïnaRî« ãjhthdtU« xnu eg® mšy, Mdhš ïUtU« xUtU¡bfhUt® ïizahdt®fŸ.

2) ïj‹ _y«, mt® ãjhití« ïnaRití« x‹whf¥ ngh£L¡ FH¥ã¡bfhŸS« “ïnaR k£L«” bfhŸifia ÃuhfÇ¡»‹wh® (giHa fhy§fËš ïJ rhbgšÈaÅ[« vd miH¡f¥g£lJ, ï‹iw¡F« “x‹dÞ bgªnjnfhÞnj¡fŸ” ngh‹w FGÉduhš e«g¥gL»‹wJ). m¤Jl‹, “ïnaR njt‹ mšy” v‹w bfhŸifiaí« kW¤Jiu¡»‹wh® (ïJ giHa fhy§fËš VÇaÅ[« vd miH¡f¥g£lJ, ï‹iw¡F« nanfhth rh£áfŸ ngh‹w T£l¤âduhš e«g¥gL»‹wJ).

ï) Ôik brŒjt®fŸ M¡»idia milí«go vGªâU¥gh®fŸ : v‹d xU ga§fukhd Ãiyik! ïnaRit V‰W¡bfh©lt®fS¡F gunyhf kh£áfis mDgÉ¥gj‰F v¥gocÆ®¤bjGjÈ‹ rßu§fŸ mtáankh m¥gona, ïnaRit V‰W¡bfhŸs kW¤J jŸËÉ£lt®fS¡F euf¤â‹ga§fu§fis mDgÉ¥gj‰bf‹W cÆ®¤bjGjÈ‹ rßu§fŸ njit¥gL«.

<) v‹ Ô®¥ò ÚâahÆU¡»wJ : ïnaR óuz ÚâíŸs Ãahahâgâ, fhuz« mtUila mâfhu« Ñœ¥gojÈš cŸsJ : eh‹ v‹ RakhŒ x‹W« brŒ»wâšiy; eh‹ nf£»wgona Ãaha« Ô®¡»nw‹.

<. ïnaR ah® v‹gj‰F _‹W rh£áfŸ :

1.(31-32) Rakhf brhšY« rh£á xU Úâk‹w¤âš bršYgoahfhJ; Mdhš ïnaRî¡nfh mt® ah® v‹gJ g‰¿a mtuJ brhªj rh£á¡F nkyhd rh£á c©L.

“v‹id¡ F¿¤J ehnd rh£á bfhL¤jhš v‹ rh£á bkŒahÆuhJ. v‹id¡ F¿¤J¢ rh£á bfhL¡»wt® ntbwhUt® ïU¡»wh®, mt® v‹id¡ F¿¤J¡ bfhL¡»w rh£á bkŒahd rh£ába‹W m¿ªâU¡»nw‹.”

m) v‹id¡ F¿¤J ehnd rh£ábfhL¤jhš v‹ rh£á bkŒahÆuhJ : ïJ cghfk« 19:15 ïš fhz¥gL« ÉâahF«. ïu©L _‹W rh£áfSila th¡»dhny fhÇa« Ãiytu¥gl nt©L« v‹gnj mªj ãukhz«. ïnaR jhnk njt‹ v‹W m¥bghGJjh‹ ôj®fËl« brhšÈÆUªjh®, Mdhš mtUila rh£á k£Lnk nghJkhdjhŒ ïuhJ.

M) v‹id¡ F¿¤J¢ rh£á bfhL¡»wt® ntbwhUt® ïU¡»wh® : bjhl®ªJ tU« ntjgFâÆš, ïnaR njtD¡F Ãfuhdt® v‹gj‰F rh£áÆl¡Toa _‹W e«gfkhd rh£áfis ïnaR K‹it¡»‹wh®. Mdhš ïnaRÉ‹ ïªj vâuhËfnsh ïªj rh£áfisí« mt®fŸ mË¡F« rh£áa§fisí« e«g¥ nghtâšiy.

2. (33-35) nahth‹ ÞehdÅ‹ rh£á .

“Ú§fŸ nahthÅl¤âš MsD¥ã ÉrhǤԮfŸ, mt‹ r¤âa¤â‰F¢ rh£á bfhL¤jh‹. eh‹ V‰W¡bfhŸS»w rh£á kDõUila rh£áašy, Ú§fŸ ïu£á¡f¥gLtj‰fhfnt ïitfis¢ brhšY»nw‹. mt‹ vǪJ ãufhá¡»w És¡fhÆUªjh‹; Ú§fS« áyfhy« mt‹ btË¢r¤âny fËTu kdjhÆUªÔ®fŸ.”

m) mt‹ vǪJ ãufhá¡»w És¡fhÆUªjh‹ : nahth‹ ïnaRÉ‹ bkŒahd rh£áahÆUªjh‹, Mdhš ôj kj¤jiyt®fnsh ïnaR ah® v‹gJ g‰¿ mt‹ mˤj rh£áa¤ij V‰W¡bfhŸsÉšiy.

3. (36) ïnaRÉ‹ »ÇiafË‹ rh£á.

“nahthDila rh£áia¥ gh®¡»Y« nk‹ikahd rh£á vd¡F c©L, mbj‹dbtÅš, eh‹ Ãiwnt‰W«go¡F¥ ãjhthdt® vd¡F¡ f‰ã¤jJ« eh‹ brŒJ tU»wJkhd »Çiafns ãjh v‹id mD¥ãdh® v‹W v‹id¡ F¿¤J¢ rh£ábfhL¡»wJ.”

m) nahthDila rh£áia¥ gh®¡»Y« nk‹ikahd rh£á... eh‹ brŒJtU»wJkhd »Çiafns v‹id¡ F¿¤J¢ rh£á bfhL¡»wJ : ïnaR brŒj bgU«ghyhd m‰òj§fŸ vËa, njitÆYŸs k¡fS¡fhf¢ brŒa¥g£l kdJU¡f¤â‹ vËa »Çiafns. ïªj »ÇiafŸ njtDila ïUja¤ij¡ F¿¤J¢ rh£ábfhL¡»wJ. ôj®fŸ X® m‰òjkhd nkáahî¡fhf vâ®gh®¤âUªjd®, Mdhš m‰òj§fŸ brŒí« jkJ mâfhu¤ij vËa kdJU¡f¤â‹ »ÇiafŸ _ykhf btË¥gL¤J« nkáahit mt®fŸ vâ®gh®¤âU¡fÉšiy. mt®fŸ nkáah tªJ jkJ m‰òj tšyikÆdhš ïÞuntY¡F muáašßâahd ÉLjiy tH§fnt©L« vd ÉU«ãd®.

1) nkáah vijbašyh« brŒth® vd ôj®fŸ Ãid¤jh®fnsh, mJ vijí« ïnaRÉ‹ m‰òj¡ »ÇiafŸ el¥ã¡fhjjhš, mt®fŸ mtUila »ÇiafË‹ rh£áia V‰W¡bfhŸsÉšiy.

4. (37-38) ãjhthdtÇ‹ rh£á.

“ v‹id mD¥ãd ãjh jhnk v‹id¡ F¿¤J¢ rh£á bfhL¤âU¡»wh®; Ú§fŸ xU¡fhY« mt® r¤j¤ij¡ nf£lJÄšiy, mt® %g¤ij¡ f©lJÄšiy. mt® mD¥ãdtiu Ú§fŸ ÉRtháahjgoahš mtUila trd« c§fËš jǤâU¡»wJÄšiy.”

m) v‹id mD¥ãd ãjh jhnk v‹id¡ F¿¤J¢ rh£ábfhL¤âU¡»wh® : ãjhth»a njt‹ v¥bghGJ ïnaRit¡ F¿¤J¢ rh£á bfhL¤jh®? ïnaR brŒj x›bthU »ÇiaÆY«, mt® ngád x›bthU th®¤ijÆY« ïnaR njtDila Fkhu‹ v‹W ãjhth»a njt‹ rh£ábfhL¤jh®. F¿¥ghf¢ brh‹dhš, ãjhthdt® Fkhuid¡ F¿¤J giHa V‰gh£L Ô®¡fjÇrd§fËY«, ïnaR PhdÞehd« bg‰w ntisÆY« rh£á bfhL¤jh® (ÿ¡fh 3:22).

M) mtUila trd« c§fËš jǤâU¡»wJÄšiy : ãjhÉ‹ trd« mt®fËš jǤâuhjgoahš, mt®fŸ ãjhÉ‹ rh£áia V‰W¡bfhŸS»wâšiy. mt®fŸ ãjhth»a njtÅ‹ r¤j¤ij neuoahf nf£fnth, mtiu¥ gh®¡fnth KoahJ. Mdhš mt®fS¡F mtUila trd« c©L. Mdhš njt‹ mUËa trd¤âš mt®fŸ Ãiy¤âuhjgoÆdhš, mt®fŸ F‰w« brŒjt®fsht®.

5. (39) ãjhthdt® ntjth¡»a§fŸ _ykhf bfhL¡F« rh£áia mt®fŸ V‰W¡bfhŸ»wâšiy.

“ntjth¡»a§fis MuhŒªJ ghU§fŸ; mitfshš c§fS¡F äâaét‹ c©bl‹W v©Q»Ö®fns, v‹id¡ F¿¤J¢ rh£á bfhL¡»witfS« mitfns.”

m) ntjth¡»a§fis MuhŒªJ ghU§fŸ : ntj th¡»a§fŸ (ï§nf ntjth¡»a§fŸ v‹gJ giHa V‰gh£il¡ F¿¡F«) ïnaRit¡ F¿¤J¥ ngR»‹wd. mt®fŸ ntj th¡»a§fis všyh« MuhŒªJ gh®¤jh®fŸ, Mdhš njtDila trd« mt®fËš Ãiy¤âU¡fÉšiy. m¥gona ehK« ntj¤ij m¿ªâU¡f Koí«, mnj neu¤âš mtUila trd« e«Äš thœªâU¡fhJ.

6. (40-44) mt®fSila mÉRthr¤â‰F¡ fhuz«.

“m¥goÆUªJ« c§fS¡F ét‹ c©lhF«go v‹Ål¤âš tu c§fS¡F kdâšiy. eh‹ kDõuhš k»ikia V‰W¡bfhŸS»wâšiy. c§fËš njt m‹ò ïšiyba‹W c§fis m¿ªâU¡»nw‹. eh‹ v‹ ãjhÉ‹ ehk¤âdhny tªâUªJ« Ú§fŸ v‹id V‰W¡bfhŸsÉšiy, ntbwhUt‹ j‹ Ra ehk¤âdhny tªjhš, mtid V‰W¡bfhŸå®fŸ. njtdhny kh¤âu« tU»w k»ikia¤ njlhkš, xUtuhš xUt® k»ikia V‰W¡bfhŸS»w Ú§fŸ v¥go ÉRthá¥Õ®fŸ?”

m) v‹Ål¤âš tu c§fS¡F kdâšiy : mt®fS¡F kdâšiy, mt®fS¡F kdâšyhkš nghdj‰F¡ fhuz«, mt®fËš njt m‹ò ïšiy. mt®fŸ kÅjuhš tU« k»ikia¥ g‰¿na ftiy¥gL»wh®fŸ. njtdhny kh¤âu« tU»w k»ikia¤ njlÉšiy.

M) c§fËš njt m‹ò ïšiy : ïªj fhuz§fS¡F« _is¡F« mâf r«gªj« ïšiy, ïit ïUja¤njhL r«gªj¥g£lit. ï¥go¥g£lt®fŸ m¿î r«gªj¥g£l MÆu« rh¡F¥ngh¡Ffis¢ brhšyyh«, Mdhš c©ik v‹dbtÅš, mt®fS¡F ïnaRÉl« tu kdâšiy. mt®fŸ ãu¢rid _is r«gªj¥g£ljšy, mJ ïja« r«gªj¥g£lJ.

ï) ntbwhUt‹ j‹ Ra ehk¤âdhny tªjhš mtid V‰W¡bfhŸå®fŸ : ï§nf ïnaR, ôj®fŸ bfhŠr¡ fhy¤â‰F, j‹ Ra ehk¤âdhny tU»w mªâ¡»¿ÞJ tu¥nghF« ehis Ô®¡fjÇrdkhf K‹d¿É¡»wh®. xUt‹ ïnaRit V‰W¡bfhŸshkš nghdhš, ga§fukhd tŠrf§fS¡F¤ j‹id¤ âwªJ bfhL¡»wh‹.

7. (45-47) mt®fŸ ãjhthdt® nkhnrÆ‹ _ykhf bfhL¤j rh£áia V‰W¡bfhŸsÉšiy.

“ãjhÉÅl¤âš eh‹ c§fŸ nkš F‰w« rh£Lnt‹ v‹W ÃidahâU§fŸ; Ú§fŸ e«ò»w nkhnrna c§fŸ nkš F‰w« rh£Lth‹. Ú§fŸ nkhnrna ÉRthá¤Ô®fshdhš v‹idí« ÉRthá¥Õ®fŸ; mt‹ v‹id¡ F¿¤J vGâÆU¡»whnd. mt‹ vGâd th¡»a§fis Ú§fŸ ÉRtháahkš ïUªjhš, eh‹ brhšY»w trd§fis v¥go ÉRthá¥Õ®fŸ v‹wh®.”

m) Ú§fŸ nkhnria ÉRthá¤Ô®fshdhš v‹idí« ÉRthá¥Õ®fŸ : ïªj kj¤jiyt®fŸ nkhnrÆ‹ _ykhf bfhL¡f¥g£l njtDila th¡»a§fis V‰W¡bfhŸsÉšiy, mjdhš jh‹ ïnaRití« V‰W¡bfhŸsÉšiy. nkhnrna mt®fŸ nkš F‰w« rh£Lth‹, fhuz« mt‹ mtiu¥g‰¿ vGâÆUªjh‹, mt®fnsh nkhnrÆ‹ rh£áiaí« V‰W¡bfhŸsÉšiy.

M) mt‹ v‹id¡ F¿¤J vGâÆU¡»whnd : nkhnr ïnaRit¥ g‰¿ v§nf vGâÆU¡»wh‹? mnef ïl§fËš. mt‰WŸ áyt‰iw k£L« ï§nf fh©ngh« :

1) c‹ njtdh»a f®¤j® v‹id¥ nghy xU Ô®¡fjÇáia cd¡fhf c‹ eLnt c‹ rnfhjuÇÈUªJ vG«g¥ g©Qth® ; mtU¡F¢ brÉbfhL¥Õ®fshf. (cghfk« 18:15)

2) m¥bghGJ f®¤j® nkhnria neh¡»: Ú xU bfhŸËthŒ¢ r®¥g¤â‹ cUt¤ij¢ brŒJ, mij xU f«g¤â‹nkš ö¡»it; fo¡f¥g£lt‹ vtndh mt‹ mij neh¡»¥ gh®¤jhš ãiH¥gh‹ v‹wh®. m¥gona nkhnr xU bt©fy¢ r®¥g¤ij c©lh¡», mij xU f«g¤â‹ nkš ö¡»it¤jh‹; r®¥g« xUtid¡ fo¤jnghJ, mt‹ mªj bt©fy¢ r®¥g¤ij neh¡»¥ gh®¤J¥ ãiH¥gh‹. (v©zhfk« 21:8-9)

3) tdhªju¤âny ïÞuntyU¡F¤ j©Ù® bfhL¤j f‹kiy »¿ÞJî¡F milahskhÆU¡»wJ (v©zhfk« 20:8-12 k‰W« 1 bfhǪâa® 10:4).

4) njt‹ ïÞunty® jk¡F K‹ghf¥ gil¡f nt©Lbk‹W f£lisÆ£oUªj VG Éjkhd fh¡iffS« ïnar Ãiwnt‰w¥ ngh»w VG Éjkhd CÊa§fS¡F milahskhÆUªjd (nyÉauhfk« 1- 7).

5) ïnaRî« mtUila CÊaK« MrÇ¥ò¡Tlhu« k‰W« mj‹ CÊa§fŸ thÆyhf btË¥gL¤j¥ g£ld. òâa V‰gh£oš ï¥go bjhl®ò gL¤â¡ fh£L»‹w XÇl«, nuhk® 3:25 ïš F¿¥ãl¥gL« »UghjhugÈ v‹gjhF«. ïJ cl‹go¡if¥ bg£oÆ‹ ÛâUªj »Ughrd« g‰¿¥ ngR»wJ.

6) moikahdtid¥ g‰¿a ãukhz« ïnaRit¡ F¿¤J¥ ngR»wJ (ah¤âuhfk« 21:5-6 k‰W« r§Ñj« 40:6-8).

7) ïnaR : ïnjh, tU»nw‹, òÞjf¢RUËš v‹id¡ F¿¤J vGâÆU¡»wJ v‹W brh‹dâš M¢rÇa« VJÄšiy (r§Ñj« 40:7). xU ntjghl tF¥ig mtuhš btFmHfhf el¤jKoí«. “nkhnr KjÈa rfy Ô®¡fjÇáfS« vGâd ntjth¡»a§fŸ všyht‰¿Y« j«ik¡ F¿¤J¢ brhšÈaitfis mt®fS¡F ÉtǤJ¡ fh©ã¤jh®.” (ÿ¡fh 24:27).